Het is vijf jaar geleden dat de laatste prostituee de deur van een Zandpadbootje achter zich dichttrok. Utrecht beloofde dat de draad weer snel opgepakt zou worden, maar er is nog steeds geen zicht op een nieuw prostitutiegebied. Wat is er met de vrouwen en hun klanten gebeurd?
De protesten waren in juli 2003 niet mals. Voor de deur van het stadhuis trokken tientallen sekswerkers veel bekijks met hun luidkeelse protest tegen de sluiting van het Zandpad. Daarna werd achter de schermen door de vrouwen zelf geknokt om de strook ‘hoerenboten’ weer open te krijgen, maar nu ligt er nog maar één bootje. De vrouwen zijn allemaal vertrokken.
„Het is een rondreizend circus. De vrouwen werken waar er ruimte is en waar het meeste te verdienen valt. Waarschijnlijk zitten ze allang in Griekenland of Spanje.” Caja van Tolie, een van de weinige Nederlandse Zandpad-sekswerkers van het laatste uur, is nogal stellig. De Nederlandse vrouwen die op de Utrechtse seksbootjes werkten, hebben misschien elders in het land emplooi gevonden. In Amsterdam, waar de ramen veel duurder zijn maar ook meer verdiend kan worden. Of in Groningen, waar de huur lager is, maar ook de klandizie ook wat minder.
Mishandeling
Dat er veel mis was, kon Wolfsen toen niet aantonen omdat dat in vertrouwelijke politierapporten stond. Rechtszaken die in de jaren daarna volgden, bewezen deels zijn gelijk, want er stonden tientallen pooiers voor de rechter die vrouwen hadden uitgebuit, tot sekswerk dwongen, de vrouwen mishandelden en hun verdiensten afpakten.
Door het Zandpad te sluiten, moest daar een einde aankomen, maar dat is volgens sekswerkers en hun belangenorganisaties niet gelukt. Enkele tientallen (Nederlandse) vrouwen gingen hun werk illegaal doen op hun eigen zolderkamer, waar ze in tegenstelling tot op het Zandpad geen rode alarmknop hadden om te waarschuwen bij dreigend gevaar. Adverteren doen ze op sites als Kinky.nl.
Toch heeft Wolfsen geen spijt van de sluiting, laat hij vijf jaar na dato doorschemeren. Hij vindt het niet gepast om nu nog op de ontstane situatie in te gaan. „Het is niet netjes om de huidige bestuurders, die over de toekomst van het Zandpad gaan, voor de voeten te lopen.”
Rijtjeshuizen
De vrouwen verdwenen ook in illegale seksclubs, verstopt in gewone rijtjeshuizen in gewone buurten. Bewoners trokken wel eens aan de bel als er de hele avond auto’s af en aan reden in hun wijk en soms rolde de politie dan zo’n illegaal bordeel op. In De Meern werd bijvoorbeeld een woning gesloten aan De Drecht en moest het Beurshotel aan de Balijelaan dicht omdat het volgens de gemeente een sekshotel was. Hoeveel er nog zijn en hoeveel vrouwen van het Zandpad er werken, weet niemand exact.
Wel steeg het aantal sluitingen de afgelopen jaren flink. Ging tot 2013 gemiddeld per jaar één illegaal bordeel of massagesalon die méér dan een massage aanbood op slot, na de sluiting van het Zandpad gingen achttien panden op slot. De legale seksbedrijven in Utrecht zeggen weinig te hebben gemerkt van de sluiting van het Zandpad.
Alternatief
Utrecht heeft op dit moment nog vier ‘vergunde prostitutiebedrijven’. Aan de Vleutenseweg zit UtrechtPrivé, ‘het alternatief voor het Zandpad’, meldt het bedrijf op de website. Een aanwezige prostituee zegt geen ex-Zandpadwerkers te kennen. „Ik werk hier ook pas twee jaar, het verloop is vrij groot”, zegt ze in de deuropening. „We hebben andere prijzen, maar klanten blijven hier ook langer.”
Ook net buiten Utrecht, bij Club Dynamite in Nieuwegein, heeft de baas weinig van de sluiting van het Zandpad gemerkt. „We hebben hier allemaal zelfstandig werkende dames die op SM gericht zijn. Dat was niet echt een specialisme aan het Zandpad”, zegt de eigenaresse, die anoniem wil blijven. „Ik denk dat er in de afgelopen jaren twee dames van het Zandpad hier gewerkt hebben. Aan de klandizie merken we niks.”
Bezoekers
Dat is niet heel vreemd, want ook de bezoekers van het Zandpad kwamen in meerderheid niet uit Utrecht zelf. De mannen die er geheime contacten op na hielden, komen juist vaak uit andere grote steden om ontdekking te voorkomen. Amsterdammers kwamen naar Utrecht en zoeken hun heil nu veelal in Den Haag of Rotterdam, Utrechters gingen al naar andere steden. Een vaste Zandpad-bezoeker die aan de oostkant van de stad woont, rijdt nu naar Duitsland en maakt van prostitueebezoek een dagje uit. „Het is een dure hobby”, zegt Bart (55), in het dagelijks leven bioloog. „Maar ik tank de auto daar vol en koop nog wat alcohol, dat drukt de prijs een beetje.”
Met de sluiting van het Zandpad verdween een traditie die teruggaat tot vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen daar de eerste prostituees op bootjes aan het werk gingen. In de hoogtijdagen reden de auto’s er af en aan en werkte op de 34 boten met gemiddeld vier werkplekken zo’n driehonderd prostituees. Nu zijn alle boten per opbod verkocht en doen ze elders in het land dienst als woonboot, studentenhuis, vakantiewoning en binnenkort zelfs als museum over de Zandpad-geschiedenis.
Kapper
Er ligt nog één bootje, waarop drie mannen wonen en een kapper zijn brood probeert te verdienen, maar dat scheepje moet ook voor het eind van het jaar verdwenen zijn. Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht maakt er ‘natuurvriendelijke oevers’ van, de gemeente probeert haaks op het oude Zandpad een nieuw prostitutiegebied van 162 ramen van de grond te krijgen.
De voorwaarden die daarvoor gelden (veiligheid voor vrouwen, investering, exploitanten van onbesproken gedrag, huurprijs) blijken echter al jaren te hoog gegrepen. Louche bedrijven die willen investeren komen niet door de Bibob-procedure en ‘nette’ bedrijven willen hun naam niet verbinden aan de prostitutiebranche. Dat is slecht voor het imago en het risico dat de gemeente de boel weer dichtgooit bij signalen van mensenhandel is de investering niet waard.
Hardebollenstraat
Bovendien is de trend om prostitutie zoveel mogelijk uit de stad te weren. Met het Zandpad gingen ook de prostitutiepanden aan de Hardebollenstraat dicht. Ex-prostituee Caja van Tolie begon een corporatie van sekswerkers die de straat zelf wilden gaan exploiteren, maar vlak voordat de vergunningen verleend konden worden, besloot de gemeente de panden zelf op te kopen voor bijna vijf miljoen euro. De prostitutie moest geconcentreerd worden aan het Zandpad, zo luidde het oordeel van de gemeenteraad.
Ook de straatprostitutie aan de Europalaan verdwijnt helemaal. Tot voor kort riep een meerderheid van de politiek nog dat er voor deze dames een andere plek gezocht moest worden. Na heftige protesten van omwonenden van twee geschikte locaties, besloot de nieuwe coalitie van GroenLinks, D66 en ChristenUnie de stekker er helemaal uit te trekken. Hoewel prostitutie een legaal beroep is, biedt de gemeente nu ‘uitstapprogramma’s’ aan de vrouwen van de Europalaan aan.
Pervers verdienmodel
Non Nobis, een ideële investeerder die zegt namens en voor de prostituees te werken, lijkt de laatste kandidaat om het nieuwe Zandpad alsnog van de grond te krijgen. Deze stichting trok zichzelf al eerder terug omdat er een in haar ogen ‘pervers verdienmodel’ voor de exploitanten aan de voorwaarden van de gemeente vast zit.
„We willen nog steeds en praten ook nog met de gemeente, maar de voorwaarden zullen echt anders moeten”, zegt bestuursvoorzitter Mart Breedeveld. „Wij willen het zo inrichten dat de flinke winsten die er te halen zijn, naar de vrouwen zelf gaan en dat de vrouwen niet afgeknepen worden. Exploitanten moeten in onze ogen een ‘normale’ beloning voor hun ondernemersrisico krijgen. Dan willen wij investeren in de bouw. Tot nu toen ontbreekt het bij de gemeenteraad aan visie, enthousiasme en durf. Als dat verandert, doen wij weer mee. De gemeente is aan zet.”
Van Tolie heeft er echter geen vertrouwen meer in. „Na teleurstelling op teleurstelling heb ik heb er afstand van genomen. Ik geloof er niet meer in. Utrecht heeft volop kansen gehad om het Zandpad weer open te krijgen, maar ze hebben er alles aan gedaan om het dicht te houden.”
Bron: DominaForum.nl